Kiedy pracownik ochrony może użyć gazu pieprzowego?

Coraz częściej media donoszą nam o tego typu sytuacjach – pracownik ochrony zachował się w określony sposób (na przykład użył gazu pieprzowego). Pytanie: czy miał do tego prawo, czy też nie? Tak naprawdę wiele obiegowych opinii na ten temat jest nieprawidłowych, to raczej miejskie legendy niż rzetelne informacje, dlatego tez przyszedł czas na to, by je zweryfikować.

Kto jest pracownikiem ochrony w świetle ustawy?

Od razu warto podkreślić, iż osoby pracujące w ochronie zasadniczo podzielić możemy na dwie grupy. Pierwsza z nich to ci, którzy nie posiadają stosownej licencji, zatem ich uprawnienia są bardzo niewielkie. Zupełnie inaczej ma się rzecz w przypadku licencjonowanych pracowników ochrony. Dlaczego? Oni bowiem muszą zdać stosowny egzamin przed komisją w Komendzie Wojewódzkiej. Gdy zakończą go wynikiem pozytywnym, otrzymują Licencję pracownika ochrony fizycznej.
Stróż, dozorca czy parkingowy (czyli, innymi słowy, pracownicy ochrony bez licencji) nie posiadają uprawnień zawodowych do użycia gazu pieprzowego. Zupełnie inaczej wygląda sytuacja w przypadku pracownika posiadającego stosowną licencję – on może on korzystać z tak zwanych środków przymusu bezpośredniego, czyli: siły fizycznej w postaci chwytów obezwładniających, pałki obronnej wielofunkcyjnej, kajdanek, psów obronnych, paralizatorów elektrycznych, broni gazowej oraz ręcznych miotaczy gazu. Gaz pieprzowy jak najbardziej może być przez niego użyty, ale oczywiście nie bezzasadnie. Dopuszczalne jest to w granicach zabezpieczanych obszarów oraz obiektów, gdy dobra powierzone ochronie są zagrożone  albo kiedy musi zostać odparty atak na pracownika ochrony. Podobni ma się rzecz w przypadku konwojowania wartości pieniężnych albo innych wartościowych przedmiotów.

Co może licencjonowany ochroniarz?

Ustawa głosi, iż licencjonowany pracownik ochrony może stosować środki przymusu bezpośredniego (a zatem i gaz pieprzowy) wówczas, gdy są on niezbędne do osiągnięcia podporządkowania się wezwaniu do określonego zachowania, odpowiadające potrzebom wynikającym z określonej sytuacji.

Warto dodać także, że środków przymusu bezpośredniego (z wyjątkiem siły fizycznej oraz użycia kajdanek, bo one są dopuszczalne) nie wolno stosować wobec osób o widocznym stopniu niepełnosprawności, kobiet w widocznej ciąży oraz tych, których wygląd wskazuje na to, że są one w wieku do trzynastu lat.

Musimy zdawać sobie sprawę z faktu, iż licencjonowani pracownicy ochrony mają dość szerokie spektrum działania (łącznie z posiadaniem broni palnej), a ich działania są po to, by zapewnić ład i bezpieczeństwo. Warto zatem wiedzieć, jakie przysługują im prawa oraz obowiązki i odróżniać pracownika posiadającego licencję (podkreślmy, iż możemy prosić o jej okazanie) od tego, który owej licencji nie posiada.

Okazuje się, że obiegowe opinie na temat pracowników ochrony tak naprawdę nie mają zbyt wiele wspólnego z rzeczywistością i warto o tym wiedzieć. Wydaje się, że nazbyt często społeczeństwo ma wrażenie, iż przekraczają oni swoje uprawnienia, lecz nie jest to zgodne z prawdą i stanem rzeczywistym określonym ustawą.

Poniżej  fragment ustawy  z dnia 22 sierpnia 1997 r. o Ochronie Osób i Mienia (Dz.U. z 1997r. Nr 114, poz. 740 z późn. zm.) dotyczącej   praw licencjonowanych Pracowników.

Rozdział 6 Środki ochrony fizycznej Osób i Mienia Art. 36. 1. Pracownik Ochrony przy wykonywaniu zadań Ochrony Osób i Mienia w granicach chronionych obiektów i obszarów ma prawo do:

1) ustalania uprawnień do przebywania na obszarach lub w obiektach chronionych oraz legitymowania osób, w celu ustalenia ich tożsamości,

2) wezwania osób do opuszczenia obszaru lub obiektu chronionego w przypadku stwierdzenia braku uprawnień, bądź stwierdzenia zakłócania porządku publicznego,

3) ujęcia osób stwarzających w sposób oczywisty, bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, a także chronionego mienia, w celu niezwłocznego przekazania tych osób Policji,

4) stosowania Środków Przymusu Bezpośredniego, w przypadku zagrożenia dóbr powierzonych ochronie, a także odparcia ataku na Pracownika Ochrony,

5) użycia broni palnej w następujących przypadkach:

a. w celu odparcia bezpośredniego i bezprawnego zamachu na życie lub zdrowie Pracownika Ochrony, bądź innej osoby,

b. przeciwko osobie, która nie zastosowała się do wezwania natychmiastowego porzucenia broni lub innego niebezpiecznego narzędzia, którego użycie zagrozić może życiu lub zdrowiu Pracownika Ochrony, bądź innej osoby,

c. przeciwko osobie, która usiłuje bezprawnie, przemocą odebrać broń palną Pracownikowi Ochrony,

d. w celu odparcia gwałtownego bezpośredniego i bezprawnego zamachu na ochraniane osoby, wartości pieniężne oraz inne przedmioty wartościowe lub niebezpieczne.

2. Użycie broni palnej powinno następować w sposób wyrządzający możliwie najmniejszą szkodę osobie, przeciwko której użyto broni, i nie może zmierzać do pozbawienia jej życia, a także narażać na niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia osób postronnych.

3. Broni palnej nie używa się w stosunku do kobiet o widocznej ciąży, osób, których wygląd wskazuje na wiek do 13 lat, osób w podeszłym wieku oraz o widocznym stopniu niepełnosprawności.

4. Czynności, o których mowa w ust. 1, powinny być wykonane w sposób możliwie najmniej naruszający dobra osobiste osoby, w stosunku do której zostały podjęte.

Art. 37. Pracownik Ochrony przy wykonywaniu zadań ochrony osób i mienia poza granicami chronionych obiektów i obszarów ma prawo do:

1) wykonywania czynności, o których mowa w art. 36 ust. 1 pkt 3 (ujęcie),

2) użycia podczas konwojowania wartości pieniężnych oraz innych przedmiotów wartościowych lub niebezpiecznych środków przymusu bezpośredniego (z wyłączeniem psa obronnego), lub broni palnej, w przypadku gwałtownego, bezprawnego zamachu na konwojowane wartości lub osoby je ochraniające (konwojentów).

Art. 38.

1. Pracownik Ochrony może stosować Środki Przymusu Bezpośredniego w przypadkach określonych w art. 36 ust. 1 pkt 4 i art. 37 pkt 2 wyłącznie wobec osób uniemożliwiających wykonanie przez niego zadań (czynności służbowych) określonych w Ustawie.

2. Środkami Przymusu Bezpośredniego, o których mowa w ust. 1, są: 1) siła fizyczna w postaci chwytów obezwładniających oraz podobnych technik obrony,

2) kajdanki,

3) pałki obronne wielofunkcyjne (np. typu "tonfa"),

4) psy obronne (smycz, kaganiec),

5) paralizatory elektryczne,

6) broń gazowa i ręczne miotacze gazu.

3. Pracownik Ochrony może stosować Środki Przymusu Bezpośredniego odpowiadające potrzebom wynikającym z istniejącej sytuacji i niezbędne do osiągnięcia podporządkowania się wezwaniu do określonego zachowania.

4. Środków Przymusu Bezpośredniego (pkt. 3-6), nie stosuje się wobec kobiet o widocznej ciąży, osób, których wygląd wskazuje na wiek do 13 lat, osób w podeszłym wieku oraz o widocznym stopniu niepełnosprawności.

Art. 40.

1. Pracownik Ochrony nosi, przydzieloną broń palną bojową tylko wtedy, gdy występuje w umundurowaniu lub ubiorze używanym przez Specjalistyczną Uzbrojoną Formację Ochronną (S.U.F.O). 

Art. 42. Pracownik Ochrony podczas wykonywania zadań ochrony obszarów, obiektów i urządzeń podlegających obowiązkowej ochronie (banki, urzędy, porty lotnicze, jednostki wojskowe itd.) korzysta z ochrony prawnej przewidzianej w Kodeksie Karnym dla Funkcjonariuszy Publicznych.